تحقیق مربوط به درس عرفان اسلامی
تهیه کننده :معصومه ربانی  دانشجوی کارشناسی دینی عربی

مقا ما ت العا رفین

احتیاج به شیخ در تربیت انسان وسلوک راه

بدانکه احتیاج مرید سالک به شیخ واصل کامل از وجوهات بسیارست:
وجه اول انکه راه ظاهر به کعبه ی صورت بی دلیلی راهشناس نمی توان برد با انکه رونده ی ان راه هم دیده-ی راه بین دارد هم قوت قد م هم راه ظاهر است وهم مسافت معین .
وجه دوم همچنانکه در راه صورت سراق وقطاع الطریق بسیارند که بی بدرقه نتوان رفت در راه حقیقت زخارف دنیاوی ونفس وهوی و اخوان السوء وشیاطین جمله راهزنانند بی بدرقهء صاحب ولایتی نتوان رفت.
وجه سوم انکه در این راه مزلات وافات و شبهات بسیار است و عقبات گوناگون بی شمار تا فلاسفه به تنها روی در چندین ورطهء هایل شبهات افتادند ودین وایمان به باد دادند.
وجه چهارم انکه روندگان را از ابتلا وامتحان گوناگون که سرتاسراین راه از ان است وقفات وفترات بسیار افتد.شیخی صاحب تصرف باید تا به تصرف ولایت مرید را از وقفه وفترت باز ستاند وباز گرمی طلب وصدق ارادت در او پدید ارد.
وجه پنجم انکه در این راه رونده را علل وامراض در نهاد پدید اید وبعضی مواد فاسد غالب شود ومزاج طلب وارادت انحراف پذیرد که به طبیب حاذق حاجت افتد.
وجه ششم انکه سالک در این راه به بعضی مقامات روحانی رسد.دراین مقام چون اینهء دل صفا یافته است پذیرای عکس تجلی روح گردد و ذوق (انا الحق) و(سبحانی) در خود باز یابد غرور پندار یافت کمال ووصول به مقصد حقیقی در وی پدید اید.
وجه هفتم انکه رونده را در سلوک راه نما یشها از غیب پدید اید و وقایع بر او گشاده شود.
وجه هشتم انکه هر سالک که سیر به قدر قوت قدم خویش کند به سالها مسافت یک مقام از مقامات این راه قطع نتواند کرد زیرا که روش موران ضعیف کمتر باشد.
وجه نهم انکه سلوک این راه به واسطهء ذکر تواند بود وذکر که بخود گویی تمام مفید نباشد تا انگه که به تلقین ازشیخی کامل نستانی.
وجه دهم انکه در حضرت پادشاهان صورتی اگر کسی خواهد که درجتی یا مرتبتی یابد یا منصبی یا ولایتی ستاند اگرچه او استحقاق ان ندارد،چون به حمایت مقربی از مقربان پادشاه رود وخود را بر او بندد ،پادشاه قول او رد نکند والتماس او مبذول دارد
در حضرت پادشاه حقیقی بندگان مقرب اند که اگر التماس کنند که عالم را واشگونه کن مبذول دارد این مقام سر وپای برهنگان این درگاه است
.
حکایاتی از زندگی عرفا

حسین بن منصور حلاج
نقل است که شب اول که حلاج را حبس کردند بیامدند واو را در زندان ندیدند و شب دوم نه او را دیدند ونه زندان را وشب سوم که او را در زندان دیدند گفتند((شب اول کجا بودی ؟وشب دوم تو و زندان کجا بودید؟ گفت:شب اول من در حضرت بودم ،از ان اینجا نبودم و شب دوم حضرت این جا بود از ان من و زندان هر دو غایب بودیم و شب سوم باز فرستادند مرا برای حفظ شریعت بیایید و کار خود کنید.
ذوالنون مصری
ذوالنون گفت: وقتی بر شط نیل جامه میشستم ناگاه عقربی دیدم عظیم که می اید فاستعذ ت بالله من شرها فکفانی الله شرها*1 ،گفت از پی وی می رفتم تا به کنارهء اب رسید ،غورباغه ای از اب برامد و پشت خویش فرا داشت تا ان عقرب بر پشت وی نشست از نیل بگذ شت.ذوالنون به تعجب گفت: ان لهذا شا نا.*2ازاری بر میان بست وبه ان جانب گذشت قورباغه را دید که عقرب بنهاد وبه موضع خویش بازگشت عقرب می رفت تا رسید به درختی عظیم ذوالنون گفت نگاه کردم غلامی را دیدم تازه جوانی، مست و خراب افتاده وخوابش برده گفتم انا لله همین ساعت ان جوان را هلاک کند درین اندیشه بودم که ماری عظیم از ان گوشه بر امد به قصد ان غلام تا او را هلاک کند ان عقرب را دیدم که بر پشت ان مار جست ودماغ او بزد واو را بکشت واز انجا به کنار اب امد تا قورباغه باز امد وبر پشت وی عبره کرد.گفت من از انجا باز گشتم وان جوان هنوز در خواب غفلت بود اواز بر اوردم گفتم:
یا راقدا و الجلیل یحفظه                                  من کل شئ یدب فی الظلن
کیف تنام العیون عن ملک                               یا تیک منه فوائد النعم *3
ان جوان بیدار گشت وان حال دید ذ والنون گفت: انظر الی ما صرف الله عنک بماذا صرف الله عنک*4 انگه قصه با وی بگفت جوان چون ان سخن بشنید از درون دل وی دردی و اندوهی سر بر زد و خوش بنالید روی سوی اسمان کرد ودر الله تعالی زارید گفت: یا سیدی و مولای هذا فعلک بمن عصاک البارحه فوعزتک لا اعصیک حتی القاک فخلع ثیاب بطالته و لبس ثیاب الخیر و الرشد.*5
رابعه عدویه

نقل است که جمعی به امتحان پیش رابعه رفتند و گفتند: ((همهء فضائل بر سر مردان نثار کردهاند و تاج مروت بر سر مردان نها دهاند و کمر کرامت بر میان مردان بسته اند هر گز نبوت بر هیچ زنی فرو نیامده است تو این لاف از کجا می زنی؟)) رابعه گفت: (( این همه که گفتی راست است اما منی و خود دوستی و خود پرستی و انا ربکم الا علی از گریبان هیچ زن بر نیامده است و هیچ زن هر گز مخنث نبو ده است.

نقل است که یکی از مشایخ بصره پیش رابعه امد و بر بالین او بنشست و مذ مت دنیا اغاز کرد .رابعه گفت:
((تو دنیا را عظیم دو ست می دا ری که اگر از دنیا فارغ بودی به نیک و بد او یا د او نکردی . اما از ان یاد می کنی که من احب شیئا اکثر ذکره .هر که چیزی دو ست دارد یادش بسیار کند.))

ابراهیم ادهم
نقل است که سه تن در مسجدی خراب عبادت می کرد ند. چون بخفتند ابراهیم بر در مسجد ایستاد تا صبح . او را گفتند :چرا چنین کردی ؟ گفت: هوا عظیم سرد بود و باد سرد. خویشتن را به جای در ساختم تا شما را رنج کمتر بود و هر رنج که بود بر من بود.

سفیان ثوری
نقل است که جوانی را حج فوت شده بود اهی کرد .سفیان گفت: چهار حج کرده ام ،به تو دادم ، تو این اه به من دادی؟ گفت: دادم. ان شب در خواب دید که او را گفتند: سودی کردی که اگر به همهء اهل عرفات قسمت کنی، توانگر شوند.
از سخنان او ست: هر که از حرام صد قه دهد و خیر کند همچون کسی بود که جا مهء پلید را
به خون می شوید یا به بول ، ان جامه پلید تر شود.

پی نوشتها
*1 فا ستعذت... از گزند ان کژدم به خدا پناه بردم وخداوند مرا از شر وی بسنده امد.
*2 ان لهذا شانا ،یقین که اورا کاری است.
*3 یا راقدا...ای انکه شب هنگام اسوده می خوابی ،بدان که خداوند جلیل تو را از هر جانورو جنبندهودد در حفظ و پناه خویش گرفته.
*4 انظر الی ما... بنگر که خداوند به چه چیزی ، چه بلایی را از تو دفع گردانید.
*5 یا سیدی...ای سرور من، اینست رفتار تو در حق کسی که دوشینه با تو عصیان ورزید.سوگند به عزت تو تا روز مرگ که به دیدار تو باز رسم از فرمان تو سر باز نپیچم ،انگاه جامه های بطالت وگمراهی از خود دور کرد و جامهء صلاح و رشاد به تن کرد.

منابع وما خذ
1- مرصاد العباد ، نجم الدین رازی ،به انتخاب دکتر محمد امین ریاحی، انتشارات علمی ، 1373
2- تجلی رمز و روایت در شعر عطار نیشا بوری،دکتر رضا اشرف زاده،انتشارات اساطیر،1373
3- گزیده کشف الاسرار وعده الابرار،رشیدالدین ابوالفضل میبدی،به کوشش دکتر رضا انزابی نژاد
4- 5و6 گزیده تذکره الاولیاء ،عطار نیشابوری،به کوشش دکتر محمد استعلامی،شرکت سهامی کتابهای جیبی،1372

تهیه کننده :معصومه ربانی  دانشجوی کارشناسی دینی عربی